Vertaler Harrie Lemmens

Gepubliceerd 19 mei 2021

‘Vertalen is verzinnen wat er staat’

BOUWMEESTERBUURT – Meer dan honderd boeken vertaalde Almeerder Harrie Lemmens voor verschillende uitgeverijen. Inmiddels zijn bij de Arbeiderspers ook twee boeken van eigen hand verschenen.

Op welke vertaling hij het meest trots is? Lemmens noemt een titel. En nog een. En nog maar een paar. Een hele waslijst. Er is domweg geen keuze te maken. Misschien dan toch: “Ik heb veertien boeken vertaald van António Lobo Antunes. Dat vind ik zelf wel iets bijzonders.”

Lemmens woont sinds 2009 in Almere, na eerder in Nijmegen, Lissabon, Brussel en Oost Berlijn gewoond te hebben. “Nog in de tijd van de DDR. Ik leerde daar mijn Portugese vrouw Ana Carvalho kennen, ook vertaalster en fotografe, en legde er de basis voor mijn vertaalcarrière.”

Propaganda

Als afgestudeerd Neerlandicus was er in de jaren ‘80 geen droog brood te verdienen en kreeg Lemmens de kans om in het communistische land als vertaler aan de slag te gaan. “Voornamelijk propgandamateriaal. Maar ik kwam ook vaak in de kunstenaarswijk waar ik in de culturele wereld rolde. Ik leerde theatermakers kennen, schrijvers, uitgevers. Omdat mijn vrouw Portugese is, maakte ik me die taal natuurlijk ook eigen en kwam ik in het wereldje.”

Vertalen

Vertalen is verzinnen wat er staat. Je bent natuurlijk gebonden aan de woorden die er staan, maar je interpreteert in de geest van het woord. Het woord ‘huis’ is meer dan een woning. Het is ook warmte, gezelligheid, thuiskomen. Dát gevoel moet je proberen over te brengen.” Een hoofdstuk apart is het vertalen van poëzie. “Dat is nog veel moeilijker. Zeker als het gaat om gedichten die ongrijpbaar zijn. Daar moet je proberen het onuitsprekelijke uit te spreken.”

Begrip

Intussen is Lemmens een begrip in de vertaalwereld. “Ik vertaal voornamelijk uit het Portugees. Dat wordt hier gezien als ‘kleine taal’, maar is feitelijk de vijfde taal van de wereld. 250 miljoen mensen in vier werelddelen spreken Portugees. Dat is mijn geluk. Er is veel werk te vertalen.”

De jarenlange ervaring zorgt ervoor dat de Almeerder zelf inmiddels ook twee boeken op zijn naam heeft staan: God is een Braziliaan en Licht op Lissabon, dat vorige maand verscheen. “Het is vergelijkbaar met God is een Braziliaan: een combinatie van fictie, gesprekken en een wandelgidsen, met foto’s gemaakt door mijn vrouw. Ik schrijf over de geschiedenis en cultuur, ga in gesprek met mensen en citeer ook voor die stad relevante schrijvers .”

Almere

Lemmens voelt zich thuis in Almere. “Ik ben wel Almeerder geworden. Loop ook met plannen rond om nog eens een literair festival van de grond te tillen. En hoe mooi was het geweest als het Nationaal Museum in Almere had gekomen. In het kasteel bijvoorbeeld. Gewoon door aan dat nep-antieke gebouw een constructie van staal en glas te bouwen. Daar hadden we goede sier mee kunnen maken.”